image/svg+xml

De GRC of de "Goorsche Radio Centrale"

Verhaal

De GRC of de "Goorsche Radio Centrale"

Plaatje bij verhaal: sanders-002.jpg

De GRC of Goorsche Radio Centrale.

In de twintiger jaren werd de radio omroep steeds populairder. Er ontstonden clubjes, gestuurd door de omroepverenigingen, die zelf radio's bouwden.

In Goor was er een radiobouwclub van de VARA, de leden werden door een instructeur uit Hengelo begeleid bij het bouwen van een radio-ontvanger.

Bouwcursus vara-radios-02.jpg

Op bovenstaande foto de club-leden poserend met hen radio's.

Radio bouwclub van de afdeling Goor van de VARA

Nog een opname van de trotse bouwers.

Een radio uit die tijd

En zo zag zo'n radio-ontvanger er in die tijd uit. Er behoorden ook nog accu's en plaatstroomapparaten bij om de benodigde spanningen te leveren.

Maar het bleef  een kostbare onderneming.
Voor velen was de radio-ontvanger dan toch een luxe apparaat en men kon de verdiende centjes wel aan nuttiger dingen besteden.
Geen wonder dat er slimme mensen waren die een eigen soort omroep opzetten, geen draadloze, maar één met draden. Dat begon in Nederland in de Zaanstreek, Adrianus Baulig (toen 17 jaar) begon in 1924 al zijn eerste proeven met een viertal buren. Het principe was simpel, Baulig had een radio-ontvanger en legde een draadje naar zijn buren, alwaar hij een hoofdtelefoon aan verbond. Hij ontving een radiozender en de buren konden meegenieten. Met vier buren was dat niet zo'n probleem, maar met meer afnemers moest er een grote versterker aan te pas komen.

Een luidspreker van ca. 1930.

Ook de keuze van één zender was weldra niet genoeg. De volgende stap was dat Baulig meerdere ontvangers aanschafte en zijn klanten met een keuzeschakelaar konden kiezen uit een paar radiostations. Verder werd de hoofdtelefoon vervangen door een luidspreker, zodat het hele gezin kon genieten van de uitzendingen. Het werd een enorm succes en de klanten konden voor 50 cent/week een abonnement afsluiten. Dat was nog wel veel geld voor die tijd, maar de muziekkwaliteit was goed en men had geen storingen van de tram of onweer. In 1929 had Baulig al 3500 abonnees..
Het is dan ook geen wonder dat dit gebeuren ook oversloeg naar de rest van Nederland , in 1932 waren er ca. 600 radio-centrales en in 1940 800.
Ook Goor werd in de vaart der volkeren meegesleurd zodat ook hier een radio distributiecentrum ontstond.
De firma Sanders aan de Kerkstraat in Goor pakte letterlijk en figuurlijk de draad op en begon een draadomroep in Goor.

Kranten artikel Overijssels Dagblad 13-5-1930

Een aankondiging in het Overijssels Dagblad van 13 mei 1930 laat zien dat Sanders er geen gras over liet groeien.

De oude zaak van de firma Sanders aan de Kerkstraat, voor de tweede wereldoorlog.

Naar alle uithoeken van het stadje werden draden getrokken, dat viel niet op want er liepen wel meer draden en zo groot was Goor nu ook weer niet. Bij Sanders werd een studio ingericht, eerst heel eenvoudig met één ontvanger, maar later stonden er al  drie ontvangers en twee grammofoondraaitafels.

De studio van de Goorsche Radio Centrale, drie ontvangers, twee draaitafels, een asbak en een microfoon.

Enkele zelfgebouwde krachtversterkers zorgden voor voldoende vermogen om bij de klanten thuis genoeg geluid te produceren. De zoon van Sanders, Wim, was ook uitermate actief op het gebied van radiotechniek en bouwde de oude radiocentrale om tot een modern geheel.

De microfoon met de letters GRC in de handen van Sanders junior of wel Wim Sanders.

De originele microfoon is ook weer opgedoken, zij het met een later logo :"Radio Sanders" 

De algemene vuistregel voor draadomroepversterkers was 0,2 Watt/deelnemer, dus met een 10 Watt versterker kon je al gauw 50 abonnees van geluid voorzien. Voor elk kanaal was een aparte versterker nodig, dat was geen probleem, bij Sanders was ruimte genoeg en aan spullen ontbrak het ook niet. Er werden ook eigen programma's gemaakt, zeg maar een lokale omroep zoals die er tegenwoordig ook weer is. Men draaide grammofoonplaten en er was ook een omroeper. In Goor was dat Jan Nannings, de zoon van badmeester Nannings, die had een goede radiostem en kon vrijwel accentvrij spreken. Eens per week kwam er een nieuwe lading grammofoonplaten en de oude werden weer teruggestuurd. Waar die vandaan kwamen is niet meer te achterhalen, maar in Goor waren ze meestal wel voorzien van de nieuwste muziek.

Nogmaals de studio met een degelijke metalen werktafel.

Ook stelde Wim Sanders zelf een muziekcollectie samen en sneed daar zelf grammofoonplaten van. Dit waren kwetsbare lakplaten, hier nog een exemplaar met als titel "Uw gezellige reisgenoot"


Deze platen zaten natuurlijk ook in hoezen van de fa. Sanders.


Wat wel typisch is, op de plaat staat nog het oude telefoonnummer en op de hoes het latere nummer.
De zaken gingen goed, tot in de tweede wereldoorlog zelfs. In 1943 besloten de Duitsers dat deze vrijgevochten bende niet kon en moesten alle lokale draadomroepjes door de PTT worden overgenomen. De apparatuur en de infrastructuur gingen zonder enige vergoeding over naar de PTT. Enig pluspunt, de vorige eigenaar kwam in PTT-dienst, werd dus ambtenaar en verdiende zo een paar cent voor zijn werkzaamheden. Hij was te herkennen aan een band om zijn arm met de letters PTT erop en mocht ook buiten spertijd de straat op om storingen te verhelpen.De signalen die via de draden verspreid werden kwamen echter niet meer uit de radio's van Sanders, maar werden vanuit Hilversum via telefoonlijnen gedistribueerd. Het spreekt voor zich dat de keuze van de programma's door de bezetter werd gemaakt. Je beschikte over twee Nederlandse zenders en Brussel, maar dat werd ook door de Duitsers bestuurd.
Na de oorlog werden de ambtenaren nog voorzien van een pet met PTT-embleem.
Bij Sanders was het een zoete inval voor de Goorse PTTers, aangezien ze in Goor geen eigen kantine hadden werd de koffie en thee genuttigd bij de fam. Sanders. Wim Sanders was ook nog enige tijd ingelijfd bij de PTT, maar toen zijn collega's hem het toenmalige PTT-werktempo wilden opdringen (Euh..........Sanders, neet meer dan vief telefoons op 'n dag anleggn) was het voor het nijvere mannetje gauw bekeken.


Na de tweede oorlog werd de draadomroep (ook wel radiodistributie genoemd) nog veel populairder. Aangezien tijdens de oorlog iedereen zijn radiotoestel moest inleveren en er nadien maar weinig toestellen bij de eigenaar terug zijn gekomen was de draadomroep een uitkomst.

De radio zaak van Sanders in de 60er jaren.

Ook het programma-aanbod werd beter en de kwaliteit werd met veel zorg door de toenmalige PTT bewaakt.

Een particuliere luidspreker voor de draadomroep.


Hoewel voor de oorlog Nederland de bakermat van de radiodistributie was en zelfs een voortrekkersrol had was dat na de oorlog afgelopen. In 1950 liep Nederland op dit gebied ver achter op de omliggende landen en ook de kwaliteit van de draadomroep liet veel te wensen over.

De echte PTT-luidspreker.

Omstreeks 1951 waren er in Nederland ca. 500000 aansluitingen, maar dit aantal groeide nauwelijks en men begon zich af te vragen of het allemaal nog wel zinvol was. In 1964 besloot de tweede kamer de draadomroep geleidelijk op te heffen en op 31 januari 1975 werd het laatste net in Delft opgeheven. Hoe lang de draadomroep in Goor nog dienst heeft gedaan is niet duidelijk. Ik kan me nog wel herinneren dat in de 60er jaren bij kapper Klein Klouwenberg nog zo'n draadomroep installatie in werking was.

Fotomateriaal van de fa. Sanders werd door Herman Sanders(zoon van Wim en Truus Sanders) ter beschikking gesteld.

 

Auteur:Jan Poortman
Trefwoorden:Draadomroep, Radiodistributie, Goor, Radio Sanders
Personen:Baulig, Wim Sanders, Sanders, Nannings
Periode:1925-1975

Reacties

Mooi verhaal Jan, ook mijn ouders hadden draadomroep, ik weet nog dat ik samen met de draadomroepluidspreker van de buren de allereerste stereo(proef)uitzending heb beluisterd. Linker kanaal via Hilversum 1 en het rechter kanaal via Hilversum 2. Ik denk dat dat omstreeks 1962/3 was. Ik weet nog steeds niet of ik toen stereo heb geluisterd of dubbel mono, maar spannend was het wel. In Goor heb ik met de hulp van Wim Sanders wat afgeknutseld met oude radio''s (die ik voor een prikje van hem kocht). Mijn loopbaan vanaf 1968 bij de Nederlandsche Radio Unie, NOS, NOB, RTL etc. heeft ervoor gezorgd dat ik zeer veel professionele muziek heb beluisterd, opgenomen, uitgezonden etc. Maar de tijd in mijn jeugd, waarin ik met de hulp van Wim Sanders en Geertman (zat naast iezerkönning, daar kocht ik voor bijna niks zijn laatste voorraad 78-toerenplaten) was wel het voorland voor mijn latere werk en onvergetelijk.
Algemeen door anoniem op 05 Oct 2017 om 11:12:43

wij hebben ook jaren de draadomroep gehad tot dat deze opgedoekt is. een deel van de kabel zit nog bij ons aan de achtergevel mooie reportage
Algemeen door anoniem op 28 Sep 2017 om 18:44:15

Toen ik in1965 verkering kreeg hadden mijn schoonouders nog draadomroep met zondagmiddag langs de lijn.
Algemeen door anoniem op 28 Sep 2017 om 14:41:54

...hier, bij Radio Sanders heb ik voor het eerst T.V. gekeken, voor het raam...(ik schat zo rond 1955)
Algemeen door anoniem op 27 Mar 2017 om 08:14:10

Hallo Frans, ja, ik heb ook vele, vele uren bij Sanders doorgebracht, TV-antennes plaatsen, radio''s repareren en koffiedrinken bij de klanten. Prachtig, het ging wel ten koste van mijn studie (jaartje over gedaan). Geertman zat naast mij oom en tante Goorhuis, mijn oom had altijd mot met Geertman, dus ik had geen contact met de Geertmannen. Grappig dat dit soort dingen een grote invloed hebben op het latere leven. Groet, Jan Poortman (email: jan_poortman@yahoo.com)
Algemeen door anoniem op 05 Oct 2017 om 20:06:30

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.